Nieuws

In 1975 riep de Raad van Europa het jaar uit tot het “Europese Jaar van het Architectonisch Erfgoed”. Zo was er extra aandacht voor architectuur als onderdeel van onze leefomgeving. De basis werd gelegd voor de monumentenzorg zoals we die nu kennen. Het hielp om architectuur te erkennen als een belangrijk onderdeel van onze leefomgeving. Nu vijftig jaar later, Open Monumentendag 2025, is er aandacht voor dat bijzondere jubileum. Het architectonische erfgoed in heel Nederland wordt in de schijnwerpers gezet met het aansprekende landelijke thema ‘Erfgoed & Architectuur’. De bijpassende slogan ‘Gebouw(d) om te blijven’ slaat op de waarde van historische gebouwen in diverse stijlen, in verschillende tijden gebouwd en geeft de opdracht om na te denken over de toekomst van ons erfgoed.

Dit jaar is ook in onze gemeente Alphen aan den Rijn in alle kernen Aarlanderveen, Alphen aan den Rijn, Benthuizen, Boskoop, Hazerswoude-Dorp, Hazerswoude-Rijndijk, Koudekerk aan den Rijn en Zwammerdam aandacht voor onze prachtige monumenten, voor de architecten daarvan en de betrokken vaklieden, de tijd waarin ze gebouwd werden en de bouwstijlen. Er zijn ruim 50 gebouwen opengesteld en een groot aantal activiteiten georganiseerd zoals rondleidingen, lezingen, tentoonstellingen, fietstochten, wandelingen en natuurlijk zijn er ook vele concerten in het kader van Nationale Orgeldag.

Zo kunt u in Aarlanderveen een kijkje nemen in de Gereformeerde Kerk uit 1967 met het Van den Haspelorgel uit 1891 en in de Hervormde Kerk waar aandacht is voor lokale architectuur. In Alphen aan den Rijn kunt het complex bezoeken waar de Hogere Burgerschool, architect W. Verschoor, was gevestigd. Primeur: Buitenplaats Amstelstein aan de Wilhelminalaan is voor het eerst te bezichtigen!

In Benthuizen kunt u naar het Molenplein gaan, waar de Historische Kring ingaat op het thema. In Boskoop verzorgt de Historische Vereniging rondleidingen door Gé Vaartjes waarbij u ook villa Van Teylingen van architect Landman kunt bezoeken. In Hazerswoude-Dorp is een route over de lokale architect Jan Dekker vanuit het Historisch Museum, Hazerswoude-Rijndijk heeft in de Scheepjeskerk tentoonstellingen over de lokaal bekende architecten Van Vogelpoel, Ton Alberts en Jan Dekker. Koudekerk aan den Rijn organiseert een fietstocht langs architectuur en tentoonstellingen en presentaties in Brugkerk en Ontmoetingskerk. En in Zwammerdam hebben de Vrienden van de Dorpskerk een tentoonstelling gemaakt.

Het zijn voorbeelden in elke kern, maar kijk naar het grote aanbod en maak uw eigen route. Rond onze monumentale orgels is heel veel te bekijken, te ervaren, te beleven en te beluisteren in alle kernen. Want het is tevens Nationale Orgeldag, ook een erfgoed waaruit we keuzes kunnen maken. Er zijn prachtige programma’s voor u.

Dit jaar hebben we een folder als opvolger van de welbekende boekjes. Met de QR code daarin en de bijbehorende app en website is alle informatie beschikbaar en kunt u zelf de routes bepalen van wat u wilt zien en aan welke activiteiten u wilt deelnemen.

De vele betrokken vrijwilligers, die ervoor zorgen dat het programma voor Open Monumentendag en Nationale Orgeldag tot stand kan komen zijn wij heel veel dank verschuldigd. Zonder hen en zonder hun enthousiaste, deskundige inzet en de beschikbaarstelling van hun tijd kan dit alles niet gerealiseerd worden! En uiteraard bedanken wij ook nadrukkelijk de eigenaren en beheerders van de monumenten, die bereid zijn hun monument voor het publiek open te stellen.

Het bestuur van de Stichting Open Monumentendag Gemeente Alphen aan den Rijn wenst u een prachtige Open Monumentendag en Nationale Orgeldag!

Tineke Verbakel, voorzitter

30 januari 2025, Gemeentehuis Alphen aan den Rijn

Georganiseerd door de Stichting Open Monumentendag en Gemeente Alphen aan den Rijn

Thema Open Monumentendag 2025: Gebouwd om te blijven. Architectonisch erfgoed

Op 31 januari organiseerde de Stichting Open Monumentendag Alphen aan den Rijn een inspiratie avond in het Gemeentehuis. Genodigd waren monumentbezitters en beheerders die de afgelopen jaren tijdens Open Monumentendag geopend waren voor het publiek of speciale activiteiten op die dag organiseerden.

De avond werd onder leiding van Niek Zwinkels (Bestuurslid en contactpersoon voor Alphen aan den Rijn) ingeleid door Bestuursvoorzitter Tineke Verbakel. Zij vertelde over de activiteiten van de Stichting Open Monumentendag Alphen aan den Rijn en over het doel van de avond: 

Het versterken van de relaties die gedurende de afgelopen jaren zijn gelegd rond de Open Monumentendag en het betrekken van relaties bij maken van plannen rond Open Monumentendag 2025. Vervolgens introduceerde zij kort het thema voor 2025: Gebouwd om te blijven. Architectonisch Erfgoed.

Daarna nam Patricia Alkhoven (secretaris en contactpersoon voor Hazerswoude-dorp en -Rijndijk) het publiek mee langs mogelijke activiteiten en invullingen van het landelijke thema met een lokale invulling. Zo kwamen ideeën ter inspiratie aan bod: onder andere belangrijke architecten (o.a. Weeber en Landman), of lokale architecten (o.a. Jan Dekker), Landmarks (torens) waardoor mooi zicht op architectonisch erfgoed (beelden vanuit drones). 

Als primeur toonde Luuk Boerman (Bestuurslid en contactpersoon Zwammerdam) een concept opzet voor een nieuwe folder die het bekende geel-blauwe boekje gaat vervangen.

Na een pauze gingen alle deelnemers aan vier tafels aan de slag met de volgende vragen:

• Wat vindt u van de Open Monumentendag in Alphen aan den Rijn in de afgelopen jaren, wat is goed en wat kan er beter?
• Welke ideeën heeft u rond het thema architectonisch erfgoed?
• Wie kunnen we betrekken bij de Open Monumentendag? (Denk behalve aan erfgoed gerelateerde instellingen ook aan bedrijven)

Alle deelnemers schreven hun bevindingen op post-its. Na afloop deed elke tafel verslag van de belangrijkste antwoorden op de vragen.

De resultaten op de post-its zijn inmiddels verwerkt in een longlist en zullen met de deelnemers worden gedeeld.

Zaterdag 14 september was weer een groot aantal monumenten in de gemeente Alphen aan den Rijn te bezichtigen. Sommige waren ook op zondag 15 september geopend. Het landelijk thema “Routes, Netwerken en Verbindingen” met als onder­titel “Onderweg” leverde veel creatieve activiteiten op.

Naast de rondleidingen in Alphen en Koudekerk, de vaartochten door CAS in Alphen en door het Historisch Museum in Hazerswoude, alsmede de rondvaart in Boskoop georganiseerd met het thema plantentransport per schouw, waren er 51 monumenten geopend die vrij toegankelijk waren. Het zonnige weer werkte erg goed mee.

De officiële opening was om 10.00 uur in de Brugkerk te Koudekerk. De voorzitter OMD Alphen aan den Rijn, Tineke Verbakel, gaf in haar openingswoord het belang van ons erfgoed aan. Daarna opende wethouder Van den Ham de Open Monumentendag en tevens de geheel gerenoveerde Brugkerk, het oudste monument van onze gemeente.

De vaartocht, georganiseerd door het Centrum voor Architectuur en Stedenbouw (CAS) trok traditiegetrouw veel passagiers en ook de vaartocht over de Oostvaart in Hazerswoude met als eindpunt de expositie over de Romeinse Limes route in het museum werd enthousiast bezocht. Bijzonder was ook de openstelling van het voormalige kantongerecht Wilhelminalaan 26 te Alphen aan den Rijn met een interessante expositie. In Boskoop was onder andere het oude RaadHuis geopend en ook daar werd er druk gevaren. In Benthuizen trokken de Oudheidkamer en Korenmolen de Haas veel bezoekers. In Hazerswoude was de Watertoren geopend met een leuke quiz voor de jongeren. De Scheepjeskerk had een expositie over de trekschuiten, de veerdienst de Volharding en de emigranten, dit alles met als thema verbindingen.

In Zwammerdam was dit jaar voor het eerst de dokterswoning geopend. In Aarlanderveen was de RK kerk sinds een aantal jaren weer opengesteld met een uitgebreide expositie en uiteraard kon men ook de beroemde Molenviergang bezichtigen. In Koudekerk trok de verbouwde Brugkerk een absoluut record aan bezoekers; mede doordat er de hele dag activiteiten georganiseerd waren, telde men 600 bezoekers.

In alle kernen was er veel belangstelling voor de kerken, voor een groot deel ook monumenten. Het was ook Nationale Orgeldag: in veel kerken zijn door de dag heen orgelconcerten gegeven en konden orgels bespeeld worden. In Boskoop is de dag afgesloten met een goed bezocht slotconcert met samenzang in de Dorpskerk. In Alphen aan den Rijn werd afgesloten met het theaterconcert in de Adventskerk: de familievoorstelling “Beethoven” door stadsorganist Simon Stelling en theatermakers Aubrey Snell en Theo de Wit, met 170 enthousiaste bezoekers.

Dit jaar was er geen Open Monumenten Klassendag.

In totaal waren er 4.426 getelde bezoekers duidelijk meer dan in 2023.

H.A. de Boer / secretaris

September 2024

Pag. 24 Let op de aangegeven bezoektijden! I.v.m. met de opening van OMD starten de rondleidingen in het vml. raadhuis vanaf 12.00 uur.

Op pag. 25 bij het Kerkje in Boskoop zijn meer activiteiten bekend: om 11.00 en 12.30 uur is er een concert van het Zoetermeerse Mandoline orkest “Euromusica”. Theo de Mooij zal regelmatig het orgel bespelen.

Op pag. 46 bij De Stek zingt de Cantorij om 10.30 uur en aansluitend speelt een
muziekgroepje op blokfluit en gitaar o.l.v. Ria Bruin.

Op pag. 47 bij de Open Poort is er tussen 10.00 en 13.00 uur een tekenworkshop met als thema “verbinding” o.l.v. tekentaalspecialist Heleen Bijkerk. Tussen 14.00 en 15.00 uur zingt de Cantorij en speelt een muziekgroepje op blokfluit en gitaar. E.e.a. o.l.v. Ria Bruin die ook het orgel bespeelt.

Mensen en samenlevingen zijn altijd in beweging: in tijden van vrede en oorlog, voor pelgrimsreizen, handel en ontdekking. Routes en (handels)netwerken ontstonden, wegen werden aangelegd, transportnetwerken uitgebouwd, nieuwe vervoermiddelen en manieren van communicatie werden uitgevonden. Deze routes, netwerken en verbindingen blijven zich voortdurend ontwikkelen.

Dit jaar gebruiken we de slogan ‘onderweg!’. Onderweg refereert aan het op reis zijn van A naar B, het letterlijk in beweging zijn en de transformatie van oud naar nieuw, verleden naar heden. Onderweg reis je via (historische) routes, ontmoet je mensen waar je verbinding mee maakt en ben je onderdeel van verschillende netwerken. Onderweg! betreft eveneens het Open Monumentendag weekend waarbij onze bezoekers op pad gaan van monument naar monument. Dit jaar gaat het óók om de reis tussen de bestemmingen en de manier waarop je de monumenten bezoekt. Heel duidelijk is de invloed die reizen, vervoer en communicatie hebben gehad – en nog steeds hebben- op het aanzien van Nederland, de inrichting van het land, de dorpen en de steden, de manier van leven zoals we dat in Nederland vandaag de dag doen. En wat te denken van de plaatsen van aankomst en vertrek, de (reis)verhalen, emigratie, toerisme, ontdekkingsreizen en verbeelding, niet alleen toen, maar ook nu.

De Open Monumentendag 2024 Alphen aan den Rijn wordt geopend door wethouder Anouk Noordermeer  op zaterdag 14 september om 10.00 uur in de Brugkerk te Koudekerk aan den Rijn. Deze kerk is een Rijksmonument, het oudste monument van Koudekerk en zelfs van de hele gemeente Alphen aan den Rijn. We bekijken de grootscheepse renovatie en aanpassingen voor de toekomst.

In het programma komen veel activiteiten en geopende monumenten in alle kernen van de gemeente Alphen aan den Rijn. U kunt zelf een wandel- of fietsroute bedenken langs monumenten, bijzondere gebouwen en plaatsen zoals bijvoorbeeld de bijzondere molens in Aarlanderveen of Benthuizen, maar u ziet ook het aanbod van rondleidingen in Alphen aan den Rijn en Koudekerk door de historische verenigingen aldaar. U kunt varen in Alphen, Boskoop en Hazerswoude-Dorp, veelal in samenwerking met plaatselijke organisaties. U vindt alle informatie over de monumentale orgels in alle kernen van onze gemeente met de tijden wanneer u die kunt beluisteren. Het is immers ook Nationale Orgeldag, het traditionele OMD-slotconcert wordt een familievoorstelling “Beethoven” om 16.00 uur in de Adventskerk.

Over de hele linie zijn wij dik tevreden over deze zonnige Monumentendag. Het totaal aantal bezoekers aan de opengestelde monumenten of deelnemers aan activiteiten in de gehele gemeente schatten wij op zo’n 4.000.
De absolute topper dit jaar was de openstelling van de Hoogvliet watertoren in Hazerswoude-RD met 384 bezoekers. Ook de Adventskerk in Alphen had aan belangstelling niet te klagen. Met name het slotconcert van Nationale Orgeldag in de uitvoering van een familievoorstelling van het Carnaval der Dieren zorgde voor een bomvolle kerk. Dit vormde tevens de entourage dat de aanwezige burgemeester Liesbeth Spies na afloop stadsorganist Simon Stelling het lintje van Ridder in de Orde van Oranje Nassau mocht opspelden.
Archeon was voor het eerst opgenomen in het OMD-programma, gezien het thema Levend Erfgoed mochten zij natuurlijk niet ontbreken. Speciaal t.g.v. Open Monumentendag was voor de jeugd de Activiteitenpas gratis. 201 Kinderen hebben hier gebruik van gemaakt.

Ook Nationale Orgeldag trok voldoende belangstelling. Voor de orgelliefhebbers een mooie kans om vaak zelf eens op zo’n majestueus kerkorgel te mogen spelen omdat veel kerken als monument al geopend waren, maar ook b.v. het VARA-orgel in het Floratheater te Boskoop werd gedemonstreerd. In deze plaats was ook een Gebedshuizenpad georganiseerd wat heel goed aansloot op deze dag.

In Alphen waren er 2 dagen nodig om alle inschrijvingen voor Open Monumenten Klassendag te plaatsen voor een uniek projekt. Door samenwerking tussen het Cultuurpalet, De Vrienden van de Adventskerk en Open Monbumentendag/Nationale Orgeldag konden 1300 leerlingen van groepen 5 en 6 genieten van een muzikale theateruitvoering in de Adventskerk van het Carnaval der Dieren van Camille Saint-Saëns waarin het Steinmeyer-orgel een mooie rol speelde. Stadsorganist Simon Stelling werd daarbij ondersteund door Aubrey Snell (spel en saxofoon), Theo en Hesther de With (spel).

In deze voorstelling zitten in de muziek en uitvoering door de spelers veel dieren verstopt, zij wekken die dieren tot leven.

In totaal werden er op 7 en 8 september 7 voorstellingen gegeven voor 1300 leerlingen en hun begeleiders.

Op Open Monumentendag werd deze uitvoering herhaald als slotconcert in het kader van Nationale Orgeldag met wederom een volle kerk.

Als aanloop naar de Open Monumentendag en Nationale Orgeldag op zaterdag 9 september in de gemeente Alphen, vond afgelopen donderdag 31 augustus de feestelijke opening plaats in Museumpark Archeon. Directeur Jack Veldman heette de aanwezigen welkom op deze bijzondere locatie nl, het Archeologiemuseum in de reconstructie van een Gallo-Romeinse boerderij, de villa van Rijswijk. Door Tineke Verbakel, voorzitter van de Stichting Open Monumentendag Gemeente Alphen aan den Rijn werd een woordje gedaan over “Waarom een Open Monumentendag?” gevolgd door de openingswoorden van wethouder Anouk Noordermeer en het orakel van de Priesteres van Archeon. Deze laatste voorzag een activiteit met en door veel mensen waarbij de weergoden goedgestemd zijn.

Het landelijk thema is dit jaar “Levend erfgoed”, immaterieel erfgoed is de schakel tussen heden, verleden en toekomst. Het is cultuur van nu, geeft een gevoel van verbondenheid met vorige generaties en is tegelijkertijd ook toekomstgericht omdat mensen het willen doorgeven aan volgende generaties. Het is een levende en dynamische vorm van erfgoed, die zich aanpast en mee verandert met de tijd. Het verbindt de gemeenschap die het beoefent en zich ermee identificeert. Dit jaar is het twintig jaar geleden dat het UNESCO verdrag voor de Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed is gesloten en daarom is het thema  ‘Levend erfgoed’ dit jaar gekoppeld aan Open Monumentendag en staat Museumpark Archeon volop in de schijnwerper. Immers met zoveel levend erfgoed op één locatie zeggen we: Archeon is levend erfgoed!

Aansluitend hebben de gasten deelgenomen aan speciale rondleidingen in de prehistorie, Romeinse tijd en de middeleeuwen door de Archeotolken.  Tip voor lokaal immaterieel erfgoed: een Marketenster bij de koffie!

Het is bijna zover, de aanloop naar de 37^e Open Monumentendag is begonnen!

De programmaboekjes zijn klaar en liggen op de diverse verspreidingspunten in alle kernen: haal een exemplaar of bekijk het digitale programma en maak keuzes.

Dat kan zijn een individuele wandeling, bezichtiging of fietstocht. U kunt ook gebruik maken van een gratis begeleide historische wandeling in Alphen en Koudekerk, of de fietstocht van het CAS in Alphen. Wat te denken van het VARA theater-orgel in het Flora of het pad langs gebedshuizen in Boskoop? Ook Museumpark Archeon doet dit jaar enthousiast mee, immers met zoveel levend erfgoed op één plek staat zij volop in de schijnwerper!

Kom lekker genieten van het theaterconcert in de Adventskerk in Alphen als slot van deze dag (en Nationale Orgeldag!), dit jaar als familievoorstelling het Carnaval der Dieren van Camille Saint Saëns. Wat u ook kiest, altijd treft u enthousiaste molenaars, monumenteneigenaren of vrijwilligers die u graag willen vertellen over al het moois dat wij binnen de poorten hebben.

Achter de schermen wordt er hard gewerkt aan het opzetten van de Open Monumentendag 2023 op zaterdag 9 september. Het thema “Levend Erfgoed” doelt m.n. op het immaterieel erfgoed wat al eeuwen of decennia lang doorgegeven wordt en deze vorm van erfgoed levend houdt. In eerste instantie denk je wellicht hoe dat met de monumenten kan samenhangen, maar die link is snel gelegd: alle ambachten, rituelen, feesten en noem maar op vonden altijd plaats in of bij bebouwing. Veel daarvan is inmiddels een fysiek monument geworden dat we koesteren. Wat te denken van alle molens, kerken, stations of tuinen? In dit verband zoeken we ook kontakt met het Archeon, immers heel Archeon is levend erfgoed!

Verder is er voor de scholen nieuw digitaal lesmateriaal beschikbaar om ook daar het begrip monument te behandelen. Open Monumenten Klassendag wordt dit jaar gehouden in de Alphense Adventskerk. In samenwerking met het Cultuurpalet kunnen scholen naar de voorstelling van het Carnaval der Dieren van Saint Saëns, waarbij ook het 100 jarige Steinmeyer-orgel een rol heeft. Deze voorstelling wordt tevens de basis van het OMD-slotconcert t.g.v. Nationale Orgeldag op 9 september.